De beginselen objectiviteit, gelijkheid, transparantie en proportionaliteit zijn in de Aanbestedingswet opgenomen. Minder bekend zijn het effectiviteitsbeginsel en het mededingingsbeginsel. Deze beginselen zijn onvermeld al van toepassing op inkoopactiviteiten die niet als aanbesteding zijn aangemerkt maar daar wel de kenmerken van hebben. Het vermeend schenden van de beginselen is vaak aanleiding tot rechtsgang. In sommige gevallen kunnen beginselen botsen. Dat resulteert in interessante jurisprudentie. De herziening van de Aanbestedingswet heeft geen gevolgen voor de strekking en toepassing van de beginselen.
Objectiviteit
Dit beginsel is gekoppeld aan de te formuleren selectiecriteria en eisen. Dat betekent dat de criteria en de eisen die gesteld worden om te bepalen of een ondernemer geschikt is, relevant moeten zijn voor de te verstrekken opdracht.
Non-discriminatie of gelijke behandeling
Voor alle aanbestedingsprocedures geldt dat de aanbestedende dienst de ondernemers op gelijke en niet-discriminerende wijze behandelt. Ondernemers uit EU-lidstaten en uit niet-lidstaten moeten gelijke kansen hebben om de opdracht te verwerven. Het verplicht stellen van een alleen in Nederland verkrijgbaar certificaat waarvoor alleen in Nederland gevestigde bedrijven in aanmerking komen, is bijvoorbeeld discriminerend. Dat geldt ook voor het niet gelijktijdig en niet volledig verstrekken van informatie aan alle gegadigden en inschrijvers. Ook het voorschrijven van te leveren of te hanteren producten die alleen in Nederland verkrijgbaar zijn, is discriminerend.
Transparantie
Dit is een verstrekkend beginsel omdat het nagenoeg alle activiteiten van het aanbesteden raakt. De aanbestedende dienst dient zodanig te handelen dat het voor ondernemers van te voren duidelijk is welke eisen worden gesteld, hoe het voldoen aan de eisen wordt getoetst of gewogen en wat het beoogde resultaat is. De aanbestedende dienst moet zodanig handelen dat achteraf aangetoond kan worden dat wat van tevoren is gemeld ook daadwerkelijk zo is gebeurd.
Proportionaliteit
Volgens het proportionaliteitsbeginsel dienen de te stellen eisen in redelijke verhouding te staan tot het voorwerp van de opdracht. De Aanbestedingswet geeft een meer concrete invulling aan dit beginsel door De Gids Proportionaliteit aan te wijzen als richtsnoer. Die gids is niet juridisch opgesteld maar geeft bindende voorschriften. Dit beginsel werkt ook door in de nationale aanbestedingsprocedures voor opdrachten waarvan de waarde onder het drempelbedrag ligt.
Het beginsel Proportionaliteit raakt de gehele procedure, vanaf de keuze tussen clusteren of opdelen in percelen tot en met de contractvoorwaarden. Dit beginsel heeft onder andere tot doel om overheidsopdrachten voor een breder marktsegment toegankelijk te maken zodat ook kleinere ondernemingen kans maken om de opdracht te verwerven. Het proportionaliteitsbeginsel leidt er tevens toe dat transactiekosten beperkt worden.
Effectiviteitsbeginsel
Met dit beginsel wordt gedoeld op de eis dat tegen onwettige besluiten doeltreffend en zo snel mogelijk beroep kan worden ingesteld.